Waarom zou je kiezen voor een ervarings-deskundige?

Waarom zou je kiezen voor een ervarings-deskundige?

Hoe kan een ervaringsdeskundige helpen bij omgaan met verslaving en psychische klachten?

Allereerst: wat is ervaringsdeskundigheid?

Ik zou een ervaringsdeskundigheid uitleggen als: een persoon die met zijn ervaringen anderen die hetzelfde ervaren helpt om er doorheen te komen. Op een positieve manier natuurlijk.

Een ervaringsdeskundige weet als geen ander hoe het is om iets mee te maken vanwege zijn eigen ervaring hiermee. Deze ervaringen gebruikt de ervaringsdeskundige om een ander te ondersteunen.

Ervaringsdeskundigheid

in de geestelijke gezondheidszorg

In de geestelijke gezondheidszorg wordt een ervaringsdeskundige gezien als “een door gerijpte en doorleefde ervaring van tegenslag, ziekte, beperking, lotgeval of levensomstandigheid in staat is om de kennis die niet door studie of onderwijs maar door deze ervaring is opgedaan, te benutten”. Dit is de eigen, persoonlijke ervaringskennis. Naast deze kennis heeft de ervaringsdeskundige kennis van de ervaringen van anderen in een vergelijkbare situatie waardoor gemeenschappelijke ervaringskennis is ontstaan.

De derde voorwaarde voor ervaringsdeskundigheid is kennis opgedaan uit andere bronnen die raakvlakken hebben met het betreffende ervaringsdomein. Om deze kennis te kunnen benutten beschikt de ervaringsdeskundige over vaardigheden op het communicatieve vlak om zowel met lotgenoten, andere ervaringsdeskundigen als professionals constructief om te kunnen gaan.

Een ervaringsdeskundige wordt geacht te kunnen reflecteren op zijn eigen gedrag en emotionele beleving in het algemeen en specifiek in het contact met lotgenoten en professionals.

Wat is een ervaringsdeskundige

De ervaringsdeskundige benut deze kennis en vaardigheden

door:

soortgelijke ervaringen van anderen te verhelderen

lotgenoten te helpen

als klankbord te dienen voor beleidswijzigingen of technische innovaties die gericht zijn op verbetering van het betreffende ervaringsdomein

te ondersteunen bij het herstel van een psychische of lichamelijke aandoening

te bemiddelen met professionals of door te ondersteunen bij programma’s die bijvoorbeeld gericht zijn op armoedepreventie of problemen met eenzaamheid

het voorkomen en afwennen van een ongezonde of onwenselijke levensstijl

De verworven ervaringskennis gaat over hoe je met deze existentiële ervaringen omgaat. Dan gaat het om begrippen als veerkracht, eigen ontwikkeling, ontplooiing, weerbaarheid, herstel en eigen regie. Als mensen hebben geleerd hoe ze die kennis breder kunnen inzetten is er sprake van ervaringsdeskundigheid.

Volgens het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid (gericht op ervaringsdeskundigen die werkzaam zijn in de GGZ en Verslavingszorg) ondersteunt de ervaringsdeskundige de cliënt bij het individuele herstelproces, bij zijn dagelijkse bezigheden en maatschappelijke participatie en emancipatie. Daartoe creëert hij vanuit (h)erkenning en reflectie, begrip en ruimte zodat de cliënt zelf aan zijn herstelproces kan werken. De ondersteuning is een samenwerkingsproces waarbij ook voor de omgeving een belangrijke rol is weggelegd. Dit zijn de voor de cliënt belangrijke personen, maar ook maatschappelijke organisaties die ondersteuning bieden.

De ervaringsdeskundige voert daarbij

de volgende activiteiten uit:

Maakt en houdt contact en verbinding;

Creëert een vertrouwensband en bouwt een samenwerkingsrelatie op;

Nodigt uit tot dialoog;

Faciliteert ruimte voor het vertellen en onderzoeken van het eigen verhaal;

Brengt herstelkennis in;

Herstel wordt gezien als ‘een individueel proces gericht op het hervinden van de persoonlijke identiteit en het hernemen van de regie op het leven’. De mogelijkheden en krachten van de mens staan centraal. Herstel impliceert een actieve acceptatie van kwetsbaarheden en beperkingen en ontwikkeling van de eigen identiteit naar burgerschap.

Ondersteunt de opbouw van zelfbesef en eigenwaarde;

Ondersteunt bij het ontdekken en ontwikkelen van eigen krachtbronnen en handelingsstrategieën.

Hoe kan een ervaringsdeskundige helpen bij verslaving

Wat staat centraal bij het herstel?

Verbondenheid met anderen:

Verbondenheid is een belangrijk aspect van het leven, en dus ook van herstel. Het gaat om verbondenheid met familieleden, buren, vrienden, collega’s enzovoort. Die verbondenheid ervaren sommigen vooral in contacten met mensen die vergelijkbare ervaringen hebben gehad. Het delen van die ervaringen plaatst het eigen levensverhaal niet alleen in perspectief, maar geeft ook de ervaring dat het levensverhaal en de eigen ervaringen waardevol zijn. Verbondenheid met anderen gaat echter niet alleen over contacten met lotgenoten en naasten, het gaat ook over meedoen in de samenleving, net als andere burgers, maar zonder de persoonlijke kwetsbaarheden te hoeven verstoppen. Het gaat om ‘volwaardig burgerschap’, waarbij mensen ervaren dat zij op basis van hun eigen, unieke inbreng geaccepteerd en erkend worden als waardevol lid van de samenleving.

Hoop;

Kenmerkend voor herstel is het doorbreken van stilstand. Wat tot stilstand was gekomen, komt weer in beweging en daaruit kunnen ook weer perspectief en hoop ontstaan. De grenzen die door de eigen psychische kwetsbaarheden worden opgelegd, worden niet meer als vanzelfsprekend geaccepteerd. Dát die grenzen er zijn wordt erkend en wordt vaak nog dagelijks ervaren. Maar men is minder bang om te verkennen waar die grenzen precies liggen en tot waar ze kunnen worden opgerekt. Volgens sommigen zijn perspectief en hoop hierom de meest essentiële elementen van herstelprocessen.

Identiteit;

Hernieuwde betekenisgeving aan eigen klachten, kwetsbaarheden en problemen gaat vaak samen met een proces waarbij achter de identiteit van de ‘psychiatrische patiënt’ (het zelfbeeld en voor sommigen ook de bijbehorende schaamte) weer een unieke persoon tevoorschijn komt, nog steeds met kwetsbaarheden maar ook met een uniek verhaal en persoonlijke aspiraties. Door de herdefiniëring ontstaat ruimte voor een ander, genuanceerder en positiever zelfbeeld. Daarmee ontstaan ook weer nieuwe mogelijkheden en aspiraties tot het (opnieuw) ontwikkelen van vaardigheden en rollen, het weer oppakken van betekenisvolle relaties en het heroriënteren op persoonlijke wensen en doelen. Benadrukt wordt dat kwetsbaar zijn en opnieuw zin geven aan het eigen leven, hand in hand kunnen gaan, zolang zowel kwetsbaarheden als mogelijkheden en talenten worden erkend.

Betekenisgeving;

Hierbij gaat het om betekenis te geven aan de eigen psychische of verslavingsproblemen, aan gebeurtenissen in het eigen leven, aan de relaties daartussen en aan de manier waarop dit heeft geleid tot de huidige situatie. In herstelverhalen van mensen met psychische of verslavingsproblemen valt op dat de aandoening vaak in een nieuw licht is komen te staan. Aan eerdere levensgebeurtenissen worden nieuwe betekenissen toegekend. De problematiek wordt niet meer zozeer beschouwd als een op zichzelf staand kenmerk van de persoon, maar raakt meer geïntegreerd in het levensverhaal. Daarbij worden de beperkingen die de aandoening veroorzaakt niet ontkend; wel krijgen zij een andere plaats in het levensverhaal en in het leven van betrokkenen. In persoonlijke verhalen van mensen met psychische of verslavingsproblemen wordt aangegeven hoe de bron van het eigen lijden soms ook tot een bron van kracht en eigenwaarde kan worden. Hierdoor kan het ontrafelen en interpreteren van het eigen levensverhaal een belangrijke stimulans zijn van het herstelproces.

Grip op het eigen leven;

Bij herstel gaat het ook om het doorbreken van de ervaring overgeleverd te zijn aan de aandoening en aan anderen die taken en rollen hebben overgenomen die men zelf niet (meer) kan vervullen. Mensen hervinden vaak weer een zekere grip op het eigen leven. De ervaring zelf keuzen te kunnen maken keert terug. Die zelfbeschikking – ook wel zelfregie genoemd – wordt vervolgens ook weer een bron van kracht en eigenwaarde. Groei leidt tot regie en controle; regie en controle tot groei. Juist die wisselwerking biedt de grond van waaruit men gevoelens van hopeloosheid, het verlies van een betekenisvolle identiteit, verbondenheid, rollen en kansen, kan overstijgen.

Ervaringsdeskundige of hulpverlener

Ervaringsdeskundige

of hulpverlener?

Professionele hulpverleners hebben vaak vanuit hun opleiding meegekregen dat ze hun eigen ervaring niet mee moeten nemen in hun werk: professionele distantie. Contact met een ervaringsdeskundige én een hulpverlener vult elkaar aan. De een is niet beter dan de ander. En professionals delen ook steeds vaker hun eigen ervaringen. Een belangrijke taak voor de ervaringsdeskundige is onder meer een brug slaan tussen cliënt en hulpverlener.