Zelfsabotage. Herken jij dat? Er gebeurt iets goeds in je leven, of je hebt mooie doelen die je wilt realiseren. Maar op één of andere manier saboteer je jezelf elke keer weer, waardoor het niet lukt om het leven te creëren waar je naar verlangt. Dit gebeurde mij vroeger regelmatig: ik was een expert in zelfsabotage. Het gevolg was dat ik mezelf klein hield, terwijl ik zoveel dromen had die ik waar wilde maken.
De afwas doen. Je mail sorteren. Het glas wegbrengen. Alles om maar niet met die ene echt belangrijke taak te hoeven beginnen: mijn verslaving onder ogen zien en er iets aan gaan doen. Ik weet uit ervaring: wie worstelt met uitstelgedrag, kan zich al snel een luie loser voelen. Maar volgens experts heeft het vaak weinig met luiheid te maken. ‘Het draait niet om het managen van tijd maar om het managen van emoties.’
Pas toen ik mij realiseerde dat ik mezelf saboteerde en ontdekte waarom ik dat deed, kon ik dit patroon van zelfsabotage doorbreken. In deze blog leg ik uit waarom je jezelf saboteert, en in een volgend blog geef ik je praktische stappen om ook zelfsabotage te overwinnen!
Wat is zelfsabotage?
Zelfsabotage betekent dat je jezelf (onbewust) tegenhoudt om het leven te creëren waar je naar verlangt. Je wilt bijvoorbeeld gezond zijn en je fit voelen, maar het lukt je niet om een gezonde lifestyle aan te houden. Of je wilt doelen realiseren in je werk, maar houdt jezelf steeds weer tegen om de benodigde stappen te nemen. Of je wil je verslaving daadwerkelijk aanpakken, maar je stelt het moment om dit daadwerkelijk te doen telkens uit.
Hoe komt dit? Misschien vraag je jezelf af of je het wel graag genoeg wilt, of je misschien te snel opgeeft, of wellicht nog harder had moeten werken. Ook ik heb mezelf die vragen gesteld. Maar naarmate ik meer leerde over de werking van het brein, kwam ik erachter dat iets anders een veel grotere rol speelt in zelfsabotage: je onderbewustzijn.
De rol van je onderbewustzijn in zelfsabotage
Gemiddeld wordt zo’n 95% van ons gedrag gestuurd door overtuigingen en gewoonten die in ons onderbewustzijn zijn geprogrammeerd. We sturen dus maar ongeveer 5 % van ons gedrag met ons denkend bewustzijn.
Je kunt dus wel bewust tegen jezelf zeggen dat je écht aan je doelen gaat werken om succes te behalen, maar als je in je onderbewustzijn iets anders tegen jezelf zegt, zoals “Ik ben geen succes waard” of “Ik ben niet goed genoeg om…” of “Ik verdien het niet om…”dan ontstaat er een conflict tussen je bewustzijn en onderbewustzijn. De kans is heel groot dat je jezelf dan saboteert en tegenhoudt om werkelijk de benodigde stappen voor succes te nemen.
“Zelfsabotage ontstaat als je onderbewustzijn en bewustzijn met elkaar ‘in conflict’ zijn. Oftewel: als wat je voelt, zegt, en doet (of wilt doen) niet met elkaar overeenkomen.”
Belemmerende overtuigingen
Om dit beter te begrijpen, is het handig om te weten dat we allemaal in ons leven bepaalde bepaalde ideeën over onszelf, anderen en de wereld ontwikkeld hebben. Dit noemen we overtuigingen, en ze zijn diep geworteld in ons onderbewustzijn. Ze kunnen positief en helpend zijn, zoals “Ik ben waardevol”, of belemmerend, zoals“Ik kan ook niks” en “Ik ben geen liefde/succes waard”.
Je overtuigingen hebben invloed op hoe jij je voelt en op de acties die je wel of niet onderneemt. Heb je veel positieve overtuigingen, dan is de kans groot dat je succesvollere acties onderneemt. Heb je veel onbewuste negatieve overtuigingen, dan is de kans groot dat je in zelfsabotage vervalt. Je kunt dan bewust iets willen, maar als je een overtuiging hebt die het tegenovergestelde zegt, is de kans groot dat je in je oude patronen vervalt. Patronen die wél in één lijn liggen met die negatieve overtuiging, en waarmee je jezelf saboteert.
De positieve intentie achter zelfsabotage
Het klinkt gek, maar je brein heeft in eerste instantie een positieve reden om belemmerende overtuigingen en zelfsabotage in te zetten. Het wilt je daarmee namelijk op korte termijn behoeden voor pijn, of je korte termijn plezier of genot brengen.
Dat zit zo: je brein heeft ooit overtuigingen en bepaalde behulpzame of niet behulpzame gedragspatronen ontwikkeld, omdat ze je in het verleden iets positiefs brachten. Bijvoorbeeld een veilig gevoel, troost of plezier. Dit gedrag heb je zo vaak herhaald om die positieve intentie te realiseren, dat het in je onderbewustzijn ‘geprogrammeerd’ is. Sterker nog, het is jouw ‘veilige’ comfort zone geworden, want je brein weet wat dat gedrag jou oplevert (het vermijden van pijn, of plezier).
Alles wat buiten die comfort zone ligt, – hoe positief het volgens je bewustzijn ook is – kan dan een onbewuste angst oproepen. Dit komt omdat je brein het nog niet kent, en daardoor nog niet weet wat het je oplevert. En daarnaast omdat het nog niet in één lijn ligt met wat jij vanbinnen voelt/denkt.
Zo saboteerde ik bijvoorbeeld lange tijd onbewust mijn eigen succes. Ik was onbewust bang voor wat ik ervoor moest doen om succes te bereiken, zoals verantwoordelijkheid nemen. Maar ook wat ik ervoor moest laten, zoals minder luie televisie avondjes. En bovenal bang voor het gevolg van succes; mogelijke kritiek van anderen en de kans om fouten te maken en te falen.
Daarnaast had ik de overtuiging dat ik geen succes waard was. Alles bij elkaar zorgde ervoor dat ik mijn doelen telkens uitstelde door te vluchten in bijvoorbeeld kopen en mijn verslaving. Dit ondermijnde natuurlijk mijn zelfvertrouwen en gevoel van geluk. Op lange termijn zorgde deze vorm van zelfsabotage voor meer pijn, dan de pijn die ik op korte termijn met dit gedrag probeerde te vermijden.
Zelfsabotage zorgt op lange termijn voor meer pijn!
Zoals je ziet levert korte termijn pijn vermijding, op lange termijn vaak meer pijn op. Duurt deze lange termijn pijn lang genoeg, dan ontstaat er op een gegeven moment een conflict in je brein. Waar je brein eerst nog een bepaald patroon als veilig ervaart, en het inzette om pijn te vermijden of plezier te krijgen, merkt je brein nu ook op dat datzelfde patroon op langere termijn juist plezier ontneemt en meer pijn oplevert! Het voelt dan niet goed meer.
Het goede nieuws is dat je op dat moment bewust wordt van je zelfsabotage. En dat is de eerste, en belangrijkste stap om zelfsabotage te overwinnen. Want pas als je je bewust bent van een gedragspatroon, kun je het doorbreken en een positiever patroon aanleren.
Nu je weet waarom je jezelf saboteert, en waar het vandaan komt, kun je er wat aan gaan doen. Breng voor jezelf de komende dagen eerst eens in kaart hoe jij jezelf saboteert, en wanneer je dat doet. Dit is de eerste stap om je patronen te doorbreken en daarmee zelfsabotage te overwinnen. De overige stappen om patronen te doorbreken, deel ik in het volgende blog.
